چهار مقاله

مروری بر کتاب :

نام اصلی این کتاب، مجمع النوادر است و از آنجا که در آن از چهار فن و دانش سخن گفته شده، بیشتر به چهار مقاله آوازه یافته و آن چهار فن: دبیری، شاعری، طب و نجوم است. گویا مؤلف از آن رو برگ‌های کتاب خود را به این چهار هنر و چهار دست هنری بازپرداخته که باور داشته که سامان هر پادشاهی و استواری هر فرمانروایی بازبسته به این چهار گروه است و هیچ حکمرانی را از آنان گزیر و گریزی نیست: دبیر در شادی و اندوه، پیروزی و شکست، آشتی و جنگ و … فرمان‌های شاه را روی کاغذ می‌آورد یا مثلاً به سین تاریخ می‌سپرد. شاعر بلندگوی تبلیغاتی در بیرون و مای انبساط خاطر در اندرون تلقی می‌شد. طبیب کمر بربسته بود تا بگوید ملک عادل عالم مؤید مظفر …. چه وقت بخورد و چه بخورد و چه نخورد و … و سرانجام بر منجم بود که رصد کند و در طالع بنگرد و ساعتی خوش اختیار کند تا افتخار الملوک و السلاطین حجامت کند یا به شکار رود یا به شراب نشیند یا با لشکری گران بر سر مردمی بی‌پشت و پناه آوار شود. به هر روی نظامی عروضی در هر مقاله از این چهار مقاله خویش به آیین‌ها و بایستگی‌های این چهار هنر پرداخته و در هر مقاله حکایاتی ملایم آورده است.